Alergia u dzieci: praktyczne wskazówki dla rodziców i pedagogów

Ostatnie lata przynoszą intensywny wzrost liczby dzieci, które borykają się z różnymi alergiami. Eksperci skupieni w Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI) nie mają wątpliwości, że problem jest coraz bardziej widoczny. Objawy związane z alergiami pokarmowymi oraz wziewnymi szczególnie utrudniają codzienną aktywność przedszkolaków i jednocześnie stawiają wysokie wymagania opiekunom. Przedszkole kojarzy się z zabawą i nauką, ale przy zwiększonej podatności na szkodliwe bodźce staje się miejscem dodatkowych wyzwań, ponieważ dziecko spędza tam sporo czasu i może w każdej chwili zetknąć się z alergenem. Gdzie czają się trudności oraz jak zatroszczyć się o przedszkolaka, który reaguje silnie na konkretne substancje?

Problemy związane z alergiami

Najświeższe dane pokazują, że różne rodzaje alergii występują u około jednej piątej dzieci w grupie przedszkolnej. Wiele maluchów wymaga odpowiednich środków zaradczych i kontroli, żeby czuły się bezpiecznie. U dzieci pojawiają się trzy główne formy reakcji:

Alergie pokarmowe
Organizm dziecka odrzuca pewne składniki spożywcze, ponieważ układ odpornościowy traktuje je jako niebezpieczne. Lista alergenów zawiera między innymi mleko krowie, jaja, orzechy, soję, sezam, ryby oraz gluten. Podrażnienia objawiają się na różne sposoby, na przykład w formie wysypki, bólu brzucha, nudności albo silnych biegunek. Najcięższe sytuacje prowadzą do anafilaksji wymagającej natychmiastowego podania odpowiedniego leku. Przy tym rodzaju uczulenia nawet niewielki ślad niepożądanego składnika w posiłku może wywołać przykre konsekwencje.

Alergie kontaktowe
Ten typ uczulenia daje o sobie znać przy zetknięciu skóry z niepożądaną substancją, na przykład lateksem, metalem, kosmetykiem o intensywnym zapachu lub silnym detergentem. Na ciele mogą się wtedy pojawić piekące pęcherze, plamy, świąd i zaczerwienienie. Postawienie diagnozy bywa skomplikowane, bo objawy czasem występują z opóźnieniem i trudno od razu wyłapać bodziec, który je wywołał.

Alergie wziewne
Dziecko ma reakcję alergiczną m.in. na kurz, pyłki roślin, zarodniki pleśni, roztocza czy zwierzęcą sierść. Przy częstym wdychaniu szkodliwych cząsteczek mogą wystąpić: kichanie, nieżyt nosa, drapanie w gardle, łzawienie oczu, a czasem nawet napady astmy. Intensywność objawów rośnie wiosną, gdy stężenie pyłków osiąga maksimum, lub w miejscach, gdzie gromadzi się dużo roztoczy.

Źródła alergenów w przedszkolu

Przedszkolne sale kryją różne zagrożenia. Jeśli opiekunowie i rodzice współpracują i wdrażają odpowiednie działania, znacznie zmniejsza się ryzyko niebezpiecznych reakcji.

• Dezynfekcja powietrza i powierzchni – regularne sprzątanie sal, wietrzenie i korzystanie z filtrów powietrza zmniejsza ilość roztoczy, pyłków czy innych drobnoustrojów.
• Materace i koce – wskazane są produkty z powłokami antyalergicznymi. Należy je często prać w gorącej wodzie, żeby unicestwiać roztocza.
• Posiłki w przedszkolu – menu powinno wykluczać listę zakazanych artykułów spożywczych. Czasem rodzice przynoszą jedzenie z domu albo bezpośrednio omawiają skład potraw z personelem, by wykluczyć groźne komponenty.

Wpływ alergii na samopoczucie dziecka

Maluch z alergią skupia się nie tylko na walce z reakcjami alergicznymi. Może też odczuwać skrępowanie i obniżoną samoocenę, gdy zauważa, że nie cieszy się pełną swobodą podczas wspólnych zajęć. Opiekunowie powinni podnosić jego poczucie własnej wartości poprzez szczere rozmowy i tworzenie życzliwej atmosfery. Dzięki temu dziecko z większą ufnością będzie mówić, czego potrzebuje w kwestii diety czy unikania określonych substancji. Gdy taka świadomość w całej grupie przedszkolnej rośnie, maluch może nie czuć się tak wyobcowany.

Praktyczna współpraca między rodzicami a placówką

Dialog z personelem przedszkola

Bardzo ważne jest porozumienie między nauczycielem, dyrekcją oraz rodzicami już na etapie przyjmowania malucha do grupy. Bezcenne są tu dokumenty medyczne opisujące alergię i omówienie wszelkich wątpliwości dotyczących diety czy reagowania na pierwsze niepokojące symptomy. Wspólne spotkanie rodziców i pracowników przedszkola może zaowocować ustaleniem konkretnych reguł. Warto przedyskutować:

• listę substancji spożywczych wywołujących natychmiastową reakcję alergiczną oraz tych, które wydają się mniej szkodliwe,
• umiejętność zauważenia początkowych objawów i gotowość do interwencji,
• miejsce, w którym przechowuje się epinefrynę i leki przeciwhistaminowe,
• metody szybkiego wezwania pomocy lekarskiej.

Edukacja kadry i dzieci

Właściwe przygotowanie nauczycieli, pracowników kuchni oraz całej grupy minimalizuje ryzyko wypadków. Co mogą zaproponować rodzice?

• Przekazanie do przedszkola krótkich broszur dotyczących metod unikania alergenów.
• Zorganizowanie spotkania ze specjalistą od alergologii, który zaprezentuje właściwe postępowanie w przypadku objawów nagłego uczulenia.
• Przeprowadzenie rozmów ułatwiających dzieciom zrozumienie, dlaczego kolega unika niektórych produktów.
• Tworzenie plakatów zawierających symbole ostrzegawcze związane z uczuleniem.

Plan kryzysowy w przedszkolu

Każda placówka, do której trafiają dzieci z alergiami, powinna posiadać dokładną instrukcję postępowania w razie reakcji alergicznych. Taki zestaw działań musi zawierać:

• opis symptomów wymagających błyskawicznej reakcji nauczyciela lub innego opiekuna,
• przejrzyste wskazówki, jak podać lekarstwo i w jaki sposób powiadomić pogotowie,
• numery telefonów do rodziców oraz lekarza prowadzącego, który zna przebieg alergii.

Bezpieczne warunki w domowym otoczeniu

Utrzymywanie czystości w pomieszczeniach

Dzieci potrzebują spokoju i ochrony również w domu. Rodzice powinni regularnie ścierać kurz i starannie dopasowywać wyposażenie, żeby zmniejszyć narażenie na alergeny. Co sprawdzi się najlepiej?

• Materace antyalergiczne, kołdry i poduszki stworzone z tkanin przyjaznych alergikom, które umożliwiają swobodny przepływ powietrza.
• Nowoczesne oczyszczacze filtrujące zanieczyszczenia, roztocza czy sierść.
• Pranie zasłon, narzut i ubranek w wysokich temperaturach.

Kosmetyki i chemia domowa

Skóra dzieci obciążonych alergiami wymaga starannie dobranych preparatów. Łagodny krem, hipoalergiczny proszek do prania, a także żel pozbawiony drażniących konserwantów to podstawa. Warto dodać do tego ostrożność przy zakupie wszystkich produktów do sprzątania: najmłodsi lepiej reagują na środki o mniej intensywnych zapachach i ograniczonej liczbie składników agresywnie działających na wrażliwą skórę. Również w łazience rodzic powinien zwracać uwagę na brodzik prysznicowy czy wannę, bo każda powierzchnia, która ma kontakt ze skórą, może przynieść niepożądane efekty u malucha.

Podsumowanie

Alergie u dzieci stanowią trudne wyzwanie dla opiekunów, a jeszcze większe dla samych maluchów. Otwarte rozmowy i przemyślane rozwiązania w przedszkolu i w domu pozwalają ograniczyć incydenty do minimum. Wtedy kilkulatek ma szansę na radosne uczestnictwo w życiu grupy rówieśniczej bez nieustannego lęku przed napadami silnych objawów. Rodzice oraz pedagodzy zyskują z kolei spokój i pewność, że zapewniają wsparcie oraz opiekę na najwyższym poziomie. Efektem takiego porozumienia staje się poczucie bezpieczeństwa, dzięki któremu dziecko może z zaciekawieniem odkrywać świat i cieszyć się dzieciństwem mimo różnych ograniczeń zdrowotnych.

Artykuł powstał we współpracy z partnerem serwisu.
Autor tekstu: Małgorzata Poręba